Ở loạt trận vòng loại World Cup 2026 khu vực châu Á diễn ra vào tháng 10 vừa qua, hai đội tuyển Qatar và Ả Rập Xê Út đã lần lượt vượt qua UAE và Iraq để giành quyền góp mặt tại ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh. Không thể phủ nhận rằng cả hai đội bóng đều đã có những bước tiến vượt bậc trong thời gian gần đây, từ sự đầu tư vào chất lượng giải VĐQG cho đến thành tích ấn tượng tại các giải đấu châu lục.
Tuy nhiên, điều khiến người hâm mộ trong khu vực phẫn nộ không nằm ở tỷ số chung cuộc, mà là việc cả Qatar lẫn Ả Rập Xê Út đều được thi đấu trận then chốt ngay trên sân nhà, trong khi theo thể thức ban đầu được công bố bởi AFC và FIFA, vòng đấu này đáng ra phải được tổ chức tại sân trung lập.
Lợi thế sân nhà, cộng thêm lịch thi đấu thuận lợi với thời gian nghỉ dài hơn đối thủ, đã đặt ra nghi vấn về tính công bằng của vòng loại. HLV tuyển Oman, ông Carlos Queiroz, không ngần ngại chỉ trích quyết định từ các nhà tổ chức là “thiếu fair play” và đi ngược với tinh thần bóng đá đỉnh cao.
Việc cả Qatar lẫn Saudi Arabia không chỉ được chơi trên sân nhà mà còn từng thắng thầu tổ chức World Cup khiến nhiều người hâm mộ, đặc biệt là từ Iraq và UAE, cảm thấy mình đã bị gạt ra khỏi cuộc chơi bởi những toan tính ở hậu trường.
Vòng loại World Cup 2026 khu vực châu Á diễn ra như thế nào?
Vòng loại World Cup khu vực châu Á, do Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) tổ chức, có sự tham gia của 46 đội tuyển với trình độ rất khác nhau, cạnh tranh để giành 8 suất tham dự trực tiếp.
Vòng 1: 20 đội tuyển có thứ hạng thấp nhất theo BXH FIFA thi đấu loại trực tiếp lượt đi – lượt về. 10 đội thắng giành quyền đi tiếp, còn 10 đội bị loại.
Vòng 2: 10 đội vượt qua vòng 1 sẽ gia nhập cùng 26 đội còn lại, tạo thành 9 bảng, mỗi bảng 4 đội thi đấu vòng tròn lượt đi – lượt về. Hai đội đứng đầu mỗi bảng sẽ tiến vào vòng tiếp theo, còn các đội còn lại bị loại.
Vòng 3: Đây là vòng đấu đầu tiên các đội có thể giành vé chính thức dự World Cup. 18 đội còn lại được chia thành 3 bảng, mỗi bảng 6 đội, thi đấu vòng tròn hai lượt. Hai đội đứng đầu mỗi bảng sau 10 lượt trận sẽ giành vé trực tiếp đến World Cup. Những cái tên đã sớm có vé sau vòng này gồm Iran, Uzbekistan, Hàn Quốc, Jordan, Australia và Nhật Bản.
Điều đó có nghĩa là vẫn còn hai suất tự động nữa của AFC chưa có chủ.
Vòng 4: Các đội xếp thứ 5 và 6 ở vòng 3 sẽ bị loại. 6 đội xếp thứ 3 và 4 của các bảng được chia thành 2 bảng, mỗi bảng 3 đội, thi đấu vòng tròn một lượt. Đội đứng đầu mỗi bảng sẽ giành vé đến Bắc Mỹ.
Vòng 5: Hai đội đứng nhì của vòng 4 sẽ đối đầu nhau trong một cặp play-off hai lượt, đội thắng sẽ bước vào vòng play-off liên lục địa, cùng với 1 đại diện châu Phi, 1 từ Nam Mỹ, 1 từ châu Đại Dương và 2 từ khu vực Bắc, Trung Mỹ & Caribe (bao gồm cả các nước chủ nhà). Hai đội cuối cùng giành vé sẽ được xác định ở loạt trận này.
Sự Bất Công Đến Từ Đâu?
Ở các vòng loại đầu tiên, mọi thứ diễn ra rất công bằng bởi các đội bóng đều được thi đấu trên sân nhà của mình, cho đến vòng loại thứ tư. Ả Rập Xê Út và Qatar được trao quyền đăng cai toàn bộ các trận đấu của bảng đấu mà họ góp mặt, trong khi theo thông báo ban đầu, các trận đấu vòng 4 lẽ ra phải được tổ chức trên sân trung lập.
Theo cẩm nang quy định từ FIFA, vòng đấu này phải theo thể thức “vòng tròn một lượt, với địa điểm được bốc thăm ngẫu nhiên hoặc được chỉ định bởi liên đoàn với sự đồng thuận từ các đội tham dự”. Tuy nhiên, các địa điểm không được bốc thăm, cũng không rõ có sự đồng thuận hay không, khi nhiều liên đoàn lên tiếng phản đối công khai.
Dù các đội trong khu vực công nhận rằng Ả Rập Xê Út (nước chủ nhà World Cup 2034) và Qatar (đã tổ chức World Cup 2022) sở hữu cơ sở vật chất vượt trội, các HLV của đối thủ vẫn đặt câu hỏi: Tại sao hai đội này lại được thi đấu trên sân nhà?
HLV UAE, Cosmin Olaroiu, sau thất bại trước Qatar ở Doha, bày tỏ sự bức xúc:
“Khi thi đấu những giải đấu kiểu này, tất cả đội phải có cơ hội công bằng như nhau. Một bảng nên đá ở Ả Rập, bảng còn lại đá ở Qatar. Không đội nào được đá trên sân nhà, không đội nào chiếm 80–90% lượng vé.”
“Ngay từ đầu, họ nói rằng đội xếp thứ ba ở vòng 3 sẽ được làm chủ nhà. Chúng tôi đứng thứ ba, nhưng lại phải đá sân khách. Và rồi họ (AFC) tự quyết ai đá trận đầu, ai đá trận cuối, mọi thứ.”
Thời Gian Thi Đấu Cũng Có Sự Thiên Vị?
Ngoài lợi thế sân nhà, Ả Rập Xê Út và Qatar còn được ưu ái về lịch thi đấu. Ả Rập Xê Út và Qatar được xem là các đội hạt giống ở vòng loại này. AFC nói rằng đó là do họ có thứ hạng FIFA cao nhất, còn FIFA lại cho rằng đó là do họ là nước chủ nhà, cần được tách bảng. Điều này càng khiến nhiều người tin rằng hai quốc gia này có được sự ưu ái hơn so với phần còn lại.
Ngay cả trước khi bốc thăm, AFC đã công bố rằng hạt giống sẽ thi đấu các trận vào ngày 8 và 14 tháng 10, còn hai đội còn lại đá với nhau vào ngày 11. Điều đó đồng nghĩa với việc Ả Rập và Qatar được nghỉ tới 6 ngày, trong khi Oman, UAE, Indonesia và Iraq chỉ có 3 ngày để hồi phục. Với thể thức vòng tròn 3 đội/3 trận, 72 giờ hồi phục rõ ràng là bất công rõ rệt.
Người hâm mộ UAE cũng bất mãn vì số lượng vé. Theo truyền thông địa phương, họ chỉ nhận được 8% số ghế trong trận gặp Qatar ở Doha, trong khi trận mở màn gặp Oman (cũng ở sân đó), họ được phân phối 33% vé.
Quá Trình Xét Duyệt Quyền Đăng Cai Cũng Diễn Ra Mập Mờ, Không Rõ Ràng
Chỉ vài ngày trước lễ bốc thăm vòng loại thứ tư World Cup 2026, AFC bất ngờ công bố nước chủ nhà thông qua một thông cáo ngắn. Indonesia, UAE và Iraq cũng đã nộp hồ sơ đăng cai, trong khi Oman bày tỏ sự quan tâm. Tuy nhiên, thông cáo của AFC chỉ ghi:
“Liên đoàn bóng đá châu Á xác nhận Qatar và Ả Rập Xê Út là hai liên đoàn thành viên sẽ đăng cai vòng loại AFC – Đường đến World Cup 2026.”
Trong tuần đó, Iraq và Indonesia đã lên tiếng kêu gọi “sự minh bạch và trung lập” trong quy trình lựa chọn chủ nhà, nhưng không có bất kỳ tiêu chí nào được công bố cùng thông báo của AFC.
Thông tin chi tiết chỉ được hé lộ qua Liên đoàn bóng đá Iraq, khi họ công bố bức thư từ AFC gửi các liên đoàn thành viên, nhằm bác bỏ tin đồn rằng Iraq không gửi đơn xin đăng cai.
Vì Sao Qatar và Ả Rập Xê Út Được Chọn?
Trong thư, AFC gọi Qatar và Ả Rập Xê Út là “những nước chủ nhà tuyệt vời”, đồng thời nhấn mạnh kinh nghiệm tổ chức các sự kiện FIFA và AFC Champions League của hai quốc gia này, cùng với “cơ sở hạ tầng đẳng cấp thế giới, kinh nghiệm tổ chức sự kiện và năng lực hậu cần sẵn sàng.”
Thư cũng liệt kê một số tiêu chí cần có của quốc gia đăng cai, nhưng không đề cập đến điểm số đánh giá các quốc gia khác, cũng không lý giải vì sao 2/6 đội tham dự lại được chơi trên sân nhà.
Ngay tại buổi lễ bốc thăm, quyết định để Qatar và Ả Rập Xê Út đá sân nhà gần như đã được ấn định. Không hề có thông báo trước về việc Qatar sẽ đăng cai bảng A và Ả Rập đăng cai bảng B. Khác với nhiều giải đấu khác của AFC, liên đoàn không công bố quy định chi tiết vòng loại trên website chính thức, khiến các liên đoàn và truyền thông khó có được thông tin rõ ràng hoặc giải thích minh bạch.
Tầm Ảnh Hưởng Của Ả Rập Xê Út Và Qatar Đối Với AFC
Mặc dù châu Á là lục địa rộng lớn với những cường quốc bóng đá như Nhật Bản, Hàn Quốc (Đông Á) và Iran (Trung Đông), ảnh hưởng trong bộ máy AFC ngày càng nghiêng về các quốc gia vùng Vịnh.
- Chủ tịch AFC: Sheikh Salman bin Ibrahim Al Khalifa, là người Bahrain, một quốc gia đồng minh thân cận của Ả Rập.
- Phó chủ tịch cấp cao: Yasser Al Misehal – là người Saudi.
- Chủ tịch Ủy ban tài chính: Adel Ezzat, cũng là người Ả Rập.
- Chủ tịch Ủy ban thi đấu: Hani Ballan, là người Qatar.
Ngoài ra, phần lớn nguồn tài trợ tài chính cho AFC đến từ các công ty vùng Vịnh, bao gồm:
- beIN Media Group (Qatar)
- Qatar Airways
- QatarEnergy
- Aramco (Saudi Arabia)
Các sự kiện của AFC hiện cũng tập trung mạnh vào khu vực này, lễ trao giải AFC được tài trợ bởi NEOM, siêu đô thị thuộc Vision 2030 của Saudi Arabia. Hội nghị Chủ tịch và Tổng thư ký gần nhất cũng được tổ chức tại Riyadh, thủ đô Saudi.
Có thể thấy, ảnh hưởng của Ả Rập Xê Út và Qatar không chỉ thể hiện ở vị trí lãnh đạo hay tài chính, mà còn được cụ thể hóa qua các quyết định gây tranh cãi của AFC. Việc hai quốc gia này được chọn làm chủ nhà vòng 4 vòng loại World Cup 2026 mà không công bố tiêu chí xét duyệt, cùng lịch thi đấu ưu ái hơn hẳn so với các đội khác, đã làm dấy lên nghi vấn về sự thiếu minh bạch.
Thêm vào đó, cách phân bổ vé không công bằng cho cổ động viên đội khách, và sự nhập nhằng trong quy định xếp hạt giống cho thấy rõ họ không chỉ là “người chơi”, mà đang dần trở thành “người cầm trịch” trong bóng đá châu Á.