Mùa giải 2025 đánh dấu cột mốc 30 năm hình thành và phát triển của Major League Soccer (MLS), giải bóng đá số một của Hoa Kỳ và Canada. Trong khi đó, ở bên kia bán cầu, J-League của Nhật Bản cũng đang không ngừng lớn mạnh để duy trì vị thế là giải đấu hàng đầu tại châu lục.
Dù xuất phát điểm khác nhau, cả MLS và J-League đều có chung một mục tiêu chiến lược: biến bóng đá trở thành môn thể thao chủ lực tại những quốc gia mà bóng chày, bóng rổ hay sumo từng chiếm ưu thế, đồng thời liên tục cải tổ để bắt kịp nhịp chuyển mình của bóng đá toàn cầu.
Tuy nhiên, con đường mà hai nền bóng đá lựa chọn lại thể hiện những triết lý phát triển trái ngược. Xét theo những thành tích và nhiều góc độ, MLS dù là giải đấu có chất lượng cao hơn (theo đánh giá của Opta), nhưng thực chất vẫn còn phải học hỏi J-League nhiều hơn để phát triển mạnh mẽ.
MLS Và J-League: Những Sự Khác Biệt Có Thể Nhìn Thấy
1. Cấu Trúc Tổ Chức Và Triết Lý Phát Triển
Major League Soccer ra đời vào năm 1996 như một cam kết mà Mỹ đưa ra để giành quyền đăng cai World Cup 1994, khi bóng đá vẫn chưa phải là một môn thể thao phổ biến tại xứ sở cờ hoa.
Khi đó, giải đấu được khởi động với 10 CLB hoàn toàn mới, không có tiền thân từ các giải nghiệp dư hay bán chuyên. Từ năm 1996 đến thời điểm hiện tại, MLS áp dụng mô hình “single-entity”, tức là toàn bộ CLB và cầu thủ đều thuộc quyền quản lý tập trung của ban tổ chức giải.
Mô hình này dù mang tính ổn định về mặt tài chín, song cũng kéo theo một số nhược điểm, như:
- Các CLB thiếu bản sắc riêng biệt.
- Tính cạnh tranh bị giới hạn, do cơ chế chia sẻ doanh thu và kiểm soát cầu thủ quá chặt.
- Việc phát triển cá nhân hóa và định hướng chiến lược của từng đội gần như bị triệt tiêu.
Trong khi đó, J-League được thành lập vào năm 1992, trùng thời điểm Nhật Bản bắt đầu nuôi tham vọng lần đầu tiên góp mặt tại World Cup (sau này thành công ở kỳ World Cup 1998). Dù vậy, giải đấu không tạo ra cá CLB mới, thay vào đó họ chuyên nghiệp hoá các CLB thuộc quyền sở hữu của các công ty riêng biệt, vốn đã quen cách vận hành ở hệ thống bán chuyên.
Các CLB được khuyến khích từ bỏ tên công ty để gắn liền với tên địa phương, ví dụ như Yamaha Motors trở thành Júbilo Iwata, hay Sumitomo Metal trở thành Kashima Antlers. Mặc dù sự đầu tư của các tập đoàn vẫn đóng vai trò then chốt, nhưng việc thay đổi tên gắn liền với địa phương và khu vực giúp tăng động lực thi đấu và cạnh tranh.
Có thể thấy, MLS ưu tiên tính thương mại, lấy giải trí và thu hút tài trợ làm kim chỉ nam, tất cả các CLB được vận hành như một thương hiệu thể thao hiện đại của Mỹ. Trong khi đó, J-League tập trung vào sự phát triển bền vững, đặt nền móng từ đào tạo trẻ, gắn bó với cộng đồng và kiến tạo văn hóa bóng đá mang bản sắc địa phương.
2. Lộ Trình Đào Tạo Và Phát Triển Cầu Thủ
Chủ tịch J-League, Yoshikazu Nonomura, từng khẳng định rằng ưu thế lớn nhất của Nhật Bản so với MLS nằm ở hệ thống đào tạo trẻ. Thực tế, những thành tựu mà bóng đá Nhật đạt được trong vài thập niên qua đã chứng minh rõ điều đó.
Ngay từ những năm đầu phát triển chuyên nghiệp, Nhật Bản đã lựa chọn xây dựng một hệ sinh thái đào tạo trẻ toàn diện, kéo dài từ học đường đến các CLB chuyên nghiệp. Từ cấp độ học sinh, trung học cho tới đại học và các học viện bóng đá, hệ thống thi đấu của Nhật Bản được tổ chức bài bản, chuyên nghiệp. Ngay cả những giải trung học cũng có hàng triệu khán giả theo dõi, tạo ra một môi trường thi đấu áp lực nhưng giàu tính thực chiến cho các cầu thủ trẻ.
J-League hiện có hơn 60 CLB chuyên nghiệp thi đấu ở 3 hạng đấu J1, J2, J3. Mỗi CLB đều có hệ thống đào tạo trẻ riêng, ham dự các giải U18, U21, hoặc giải đấu học viện, tạo điều kiện cho hàng nghìn cầu thủ trẻ thi đấu mỗi năm.
Nhiều CLB trở thành học viện danh tiếng, không chỉ cung cấp cầu thủ cho đội tuyển quốc gia, mà còn là bệ phóng cho làn sóng cầu thủ xuất ngoại, sang châu Âu thi đấu như Kubo Takefusa (Real Sociedad), Mitoma Kaoru (Brighton), hay Doan Ritsu (Freiburg).
Chính những sự đầu tư dài lâu này đã giúp đội tuyển Nhật Bản gặt hái được quả ngọt. Dàn cầu thủ quốc nội chất lượng đã giúp những chiến binh Samurai tham dự mọi kì World Cup từ năm 1998, và trở thành một trong những đội tuyển bóng đá mạnh nhất châu Á.
Trong khi đó, MLS vẫn đang tìm cách định hình chiến lược đào tạo lâu dài, nhưng có phần chậm chân hơn so với J-League. Các CLB mới liên tục được thêm vào hệ thống MLS, phần lớn là để mở rộng thị trường và tiếp cận cộng đồng người hâm mộ mới, thay vì đầu tư dài hạn vào đào tạo trẻ.
Ngoài ra, do MLS vận hành theo mô hình khép kín, không có cơ chế lên/xuống hạng, các CLB trẻ hoặc cầu thủ trẻ khó có cơ hội được cọ xát trong môi trường cạnh tranh cao, hạn chế kinh nghiệm thực chiến ở cấp độ chuyên nghiệp.
Dù đã có MLS Next Pro (giải đấu dự bị), nhưng mức độ đầu tư, độ phủ sóng truyền thông và sự cạnh tranh vẫn còn khiêm tốn. Đội hình đội tuyển Mỹ có nhiều tài năng, song hầu hết họ được đào tạo ở các giải đấu châu Âu, thay vì được ươm mầm ở các lò đào tạo trong nước. Nhiều tài năng trẻ vẫn phải ra nước ngoài để phát triển sự nghiệp, điển hình như Christian Pulisic (đào tạo ở Đức), Gio Reyna (Dortmund), hay Weston McKennie (Schalke).
3. Tác Động Của Các Ngôi Sao
Sự xuất hiện của một siêu sao có thể thay đổi cả bối cảnh phát triển của một giải bóng đá – đó là bài học rõ ràng từ bóng đá hiện đại. Và trong trường hợp này, Lionel Messi ở MLS hay Andrés Iniesta tại J-League chính là minh chứng rõ ràng nhất.
Tại MLS, sự có mặt của Messi tại Inter Miami vào năm 2023 không chỉ mang lại cú hích lớn cho đội bóng non trẻ này, mà còn giúp toàn bộ giải đấu trở thành tâm điểm của thế giới. Những tác động của cầu thủ sinh năm 1987 có thể nhìn thấy rất rõ sau đó:
- Doanh thu tài trợ của MLS đạt mức kỷ lục—gần 587 triệu USD, tăng 15% so với năm trước, với 80% nhà tài trợ mới tham gia ngay sau khi Messi gia nhập.
- Khán giả trung bình mỗi trận tăng khoảng 5%, đạt hơn 22,000 người ở mùa 2023
- Lần ra mắt của Messi cũng kích hoạt 110,000 lượt đăng ký mới trong một ngày duy nhất trên Apple TV+, khiến tháng đó trở thành tháng có lượng đăng ký cao nhất từ trước đến nay
Dù vậy, MLS vẫn gặp hạn chế khi tiếp cận khán giả phổ thông qua Apple TV do rào cản trả phí; trung bình mỗi trận chỉ đạt khoảng 120,000 lượt xem, giảm nhiều so với con số 343,000 của ESPN trước đây.
Điều tương tự cũng xảy ra với J-League vào năm 2018, khi Iniesta, nhà vô địch World Cup 2010, đến với Vissel Kobe. Sự có mặt của ngôi sao người Tây Ban Nha khi đó giúp giải đấu J-League tăng mạnh về lượng khán giả, thu hút đông đảo người xem, đặc biệt ở khu vực Đông Nam Á. Theo thống kê từ các kênh truyền hình, số lượng người xem các trận đấu J-League sau khi Iniesta đến tăng từ 5-7%.
Có thể thấy hiệu ứng mà Messi mang lại là rõ ràng hơn, nhưng bài học mà J-League mang lại cũng rất đáng chú ý: Ngôi sao chỉ là chất xúc tác. Giữ chân khán giả và phát triển bền vững lại phụ thuộc vào chiến lược truyền thông bài bản và cách tiếp cận đa dạng.
4. Thay Đổi Lịch Thi Đấu
Lịch thi đấu của J-League và MLS có điểm chung, đó là mùa giải bắt đầu vào mùa xuân và kết thúc vào mùa đông. Lịch thi đấu này có phần trái ngược với lịch thi đấu của các giải châu Âu, vốn bắt đầu vào mùa thu và kết thúc vào mùa hè năm sau. Cả hai giải đấu đều có chủ trương thay đổi để thích ứng với thế giới, song cách họ thực hiện lại có nhiều mâu thuẫn.
J-League đã quyết định chuyển sang lịch mùa thu – xuân kể từ mùa giải 2026/27, nhằm đồng bộ với châu Âu và vòng sơ loại Champions League châu Á. Theo đó, mùa giải mới sẽ bắt đầu từ tuần đầu tháng 8/2026, có giai đoạn nghỉ đông kéo dài từ giữa tháng 12 đến giữa tháng 2, và kết thúc vào cuối tháng 5/2027.
Cuộc chuyển đổi này được tiến hành theo một quy trình rất minh bạch và rõ ràng, với các cuộc họp báo hàng tháng để giải thích và làm rõ lộ trình. Ngoài ra, đích thân chủ tịch Yoshikazu Nonomura trực tiếp nghe ngóng phản hồi từ các CLB và người hâm mộ, kể cả ở các vùng lạnh phía Bắc. Sau khi bỏ phiếu, chỉ có duy nhất 1 trên tổng số 60 CLB phản đối quyết định này.
Đối với MLS, quá trình này hiện vẫn đang trong giai đoạn suy xét, chưa có quyết định chính thức. Mặc dù các buổi tham vấn người hâm mộ, đại diện CLB và các đối tác đã được thực hiện, song lộ trình chưa thực sự rõ ràng, và năm 2027 có thể là năm được thực hiện.
Dù vậy, điều kiện thời tiết khắc nghiệt của các CLB ở miền bắc như Chicago, Montreal, Toronto, Minnesota có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến trải nghiệm thi đấu và khán giả. Những tác nhân này có thể cản trở quyết định thay đổi lịch thi đấu của MLS.
Có thể thấy, J-League đã thực hiện một cuộc chuyển đổi lịch thi đấu hướng tới cộng đồng, minh bạch và có chiến lược. Trong khi đó, MLS dù có lý do hợp lý để chuyển, nhưng còn đang trong giai đoạn cân nhắc kỹ lưỡng, với áp lực từ điều kiện khí hậu khó kiểm soát và cân nhắc cạnh tranh trong hệ sinh thái thể thao Bắc Mỹ.
6. Triết Lý Phát Triển
Chủ tịch J-League, Yoshikazu Nonomura, đã từng thẳng thắn nhìn nhận:
“Chúng tôi ghen tị với sức mạnh tài chính của MLS, còn họ có thể ghen tị với nền tảng phát triển bền vững của chúng tôi.”
Đó là điểm tương phản thú vị giữa hai giải đấu:
- MLS có lợi thế từ một hệ sinh thái thể thao toàn diện tại Mỹ – nơi NFL, NBA, và MLB là những biểu tượng về sự thành công trong kinh doanh thể thao. Việc xây dựng theo mô hình nhượng quyền, kết hợp với vận hành giống như doanh nghiệp, giúp họ phát triển rất mạnh về mặt thương mại và tài chính.
- Trong khi đó, -League đã chọn đầu tư vào chất lượng lãnh đạo thể thao nội bộ, thông qua chương trình Sports Human Capital từ năm 2016, nhằm đào tạo cán bộ và nhân sự chuyên nghiệp trong ngành bóng đá.
Cả hai giải đấu dù đi theo con đường khác biệt, nhưng đều hướng đến một mục tiêu lớn hơn: thu hẹp khoảng cách với các cường quốc châu Âu và vươn lên cạnh tranh trong nhóm các giải đấu hàng đầu toàn cầu.
Khi cả hai giải đấu học hỏi lẫn nhau, một viễn cảnh sẽ mở ra: top 5 giải đấu lớn nhất thế giới sẽ không chỉ là của châu Âu – mà sẽ có vị trí cho MLS và J-League, là biểu tượng của kinh doanh thịnh vượng và phát triển bền vững.